Het is vrijdag, tegen het einde van de middag. Detlef Lohse heeft net een interview met een Oostenrijkse krant achter de rug. De hoogleraar Physics of Fluids ontvangt journalisten vanuit heel Europa op zijn hotelkamer in hartje Rome. Ze willen alles weten over zijn werk op het gebied van de vloeistofdynamica.
‘De journalisten waren echt goed op de hoogte, dat vond ik opvallend’, reageert Lohse na afloop. ‘Ik heb iedereen wat anders verteld. Mijn verhaal heb ik steeds aangepast op het land waar de journalisten vandaan kwamen. In Slovenië houden ze geloof ik wel van sterke drank, dus vertelde ik de Sloveense journalist over ons onderzoek naar het ouzo-effect.’
Balzan Prijs
De Balzan Prijs wordt afwisselend in Bern en Rome uitgereikt en bestaat uit een geldbedrag van 750.000 Zwitserse frank (ongeveer 670.000 euro). Ieder jaar ontvangen vier onderzoekers, van uiteenlopende disciplines, de prijs voor hun gehele wetenschappelijke oeuvre. Daarnaast geeft de stichting eenzelfde bedrag aan een humanitaire organisatie.
De International Balzan Foundation bestaat sinds 1957 en is vernoemd naar de Italiaanse journalist en uitgever Eugenio Balzan. Na zijn dood in 1953 besloot zijn dochter Lina een deel van zijn nalatenschap te investeren in de Balzan Foundation. Wetenschappers die de prijs ontvangen, moeten ongeveer de helft van het prijzengeld steken in talentontwikkeling: onderzoeksprojecten voor jonge mensen.
Het grote gebaar
Eerder op de dag, een paar uur voor het persmoment, is de uitreiking. Locatie is de gerenommeerde Academia dei Lincei (Academie van de Lynx), een wetenschappelijk genootschap. Een zwarte BMW, begeleid door twee politieauto’s, manoeuvreert door de smalle straten van Rome. Il Presidente is in aantocht. Als het staatshoofd de zaal van het auditorium betreedt, gaan de aanwezigen staan. Het publiek is gekomen voor de officiële ceremonie. De president van Italië, Sergio Mattarella, reikt de oorkonde uit aan de vijf winnaars van de Balzan Prijs.
‘De afgelopen dagen waren een unieke ervaring’, vertelt Lohse. ‘Rome is een van mijn favoriete steden in Europa. Maar nog veel belangrijker vind ik dat de Balzan Foundation met deze prijs erkent hoe relevant ze mijn vakgebied vinden. De voorzitter van het comité heeft mij dat nog expliciet gezegd.’
Foto: Academia dei Lincei in Rome.
Vloeistofdynamica
Een dag eerder vertellen de winnaars over hun onderzoek. Lohse geeft een rede over de vloeistofdynamica. ‘We leven in de gouden eeuw van de fluid dynamics. De extra rekenkracht, die de laatste jaren exponentieel is gegroeid, maakt simulaties mogelijk waar we tien jaar geleden alleen maar van konden dromen. Eenzelfde soort revolutie heeft zich voorgedaan op het gebied van high-speed imaging. De snellere camera’s laten natuurkundige verschijnselen zien, die we eerst helemaal niet konden waarnemen.’
‘Leonardo da Vinci was al geïntrigeerd door luchtbellen die zigzaggend in water opstijgen’, vervolgt de hoogleraar. De Italiaanse wetenschapper en kunstenaar beschrijft in zijn werk het verschijnsel van de turbulentie – het gedrag van een snelstromende vloeistof. Hij probeerde in zijn schetsboeken de patronen vast te leggen. Nu, met de nieuwste technieken in de vloeistofdynamica, zijn wetenschappers steeds beter in staat om het gedrag van vloeistoffen te beschrijven en te verklaren.
Foto: Detlef Lohse geeft zijn acceptatiespeech.
Vaticaan
In het Palazzo della Cancelleria, een paleis midden in Rome, is toevallig een expositie te zien over Da Vinci. Het is de plek waar de winnaars ’s avonds dineren. ‘We zijn niet meer in Italië’, fluistert een medewerker van de Balzan Foundation. ‘Dit is grondgebied van het Vaticaan.’
Een jonge wetenschapper vertelt voor het eten aan de aanwezigen hoe de Balzan Foundation zijn onderzoek mogelijk maakt. Ook Lohse zal de helft van zijn geldprijs investeren in jonge onderzoekers. ‘Er zijn nog vraagstukken genoeg’, weet de hoogleraar. ‘Ik ga het geld vooral investeren in het onderzoek op het gebied van multiphase en multicomponent flows.’
Zijn onderzoeksgroep Physics of Fluids heeft veel talentvolle wetenschappers opgeleid, vertelt Lohse. ‘In september vierden we ons twintigjarig bestaan. Vanuit de hele wereld kwamen onze ex-postdocs en ex-promovendi naar Twente. Veertig van hen zijn inmiddels hoogleraar of hebben een vergelijkbare positie.’
De andere winnaars
Dit jaar vielen naast Detlef Lohse drie andere wetenschappers in de prijzen. Eva Kondorosi (chemical ecology), Jürgen Osterhammel (global history) en Marilyn Strathern (social anthropology) ontvingen de Balzan Prijs uit handen van de Italiaanse president. De humanitaire prijs ging naar Terres de Hommes.
Naast de Balzan Prijs ontvangt de hoogleraar binnenkort ook de Max Planck-medaille, de hoogste onderscheiding voor theoretische natuurkunde. Welke prijs is eigenlijk de grootste eer? ‘De prijzen kun je niet met elkaar vergelijken. Ze kwamen allebei als een totale verrassing. Ik had over beiden nooit nagedacht.’
De organisatoren van de Balzan Foundation zijn in elk geval meesters van het grote gebaar. Een presidentiële uitreiking, dineren in de mooiste zalen van Rome en niet te vergeten een geldprijs van 750.000 Zwitserse frank voor de winnaars: kosten noch moeite zijn gespaard om de gasten te voorzien van al het moois dat de Italiaanse hoofdstad heeft te bieden.
