Als jonge student aan de THT (voorloper van de UT) verwachtte Hans Hilgenkamp zeker niet dat hij ooit een succesvol onderzoeker zou worden. ‘Als ik de kans had om met mijn jongere zelf te praten, zou hij absoluut versteld staan, denk ik’, zegt de hoogleraar en voormalig decaan. ‘Toen ik tijdens de introductie aan mijn groep werd toegewezen, had ik het gevoel dat iedereen slimmer was dan ik. In mijn familie was ik de eerste die ooit aan een universiteit studeerde. Ik was relatief verlegen en had totaal geen ervaring met het leven op een universiteit. En ik was absoluut niet van plan om ooit wetenschapper te worden. Ik moest er hard voor werken, maar het lukte me om het eerste jaar in één keer af te ronden. Dat gaf me het vertrouwen dat ik dit aan zou kunnen.’
Hij was dan misschien nog op zoek naar meer zelfvertrouwen, Hilgenkamp heeft nooit twijfels gehad over zijn studiekeuze of zijn alma mater. ‘Ik koos er destijds voor om aan de THT natuurkunde te studeren om twee redenen. Ten eerste zag ik natuurkunde als de moeder aller wetenschappen die de grondbeginselen van hoe de natuur en het universum in elkaar zitten, verklaart. Het was de meest fundamentele studie, maar er waren ook toegepaste aspecten die mij erg aantrokken’, zegt Hilgenkamp. ‘Ten tweede kom ik oorspronkelijk uit Zutphen, hier niet zo ver vandaan. De THT werd gezien als een soort magisch centrum voor alles dat creatief en slim was. Het beeld van de campus als een bruisende omgeving vol jonge, intelligente mensen vond ik erg spannend.’
Gefascineerd door wetenschap
Hoewel Hilgenkamp nog altijd van plan was om na zijn afstuderen een baan in de industriële sector te zoeken – ‘bijvoorbeeld bij Philips, omdat iedereen dat destijds deed’ - sloop de voorliefde voor wetenschappelijk onderzoek er langzaam bij hem in. ‘Er waren tijdens mijn studie een paar hoogtepunten die me de plezierige kant van wetenschap lieten zien. Ik ging mee op een studiereis naar wetenschappelijke laboratoria in de VS, georganiseerd door studievereniging Arago. Het was geweldig om de wetenschappers daar aan het werk te zien. Ik liep ook stage bij de Poolse Wetenschapsacademie in Warschau in 1989, tijdens de val van het communisme. Die ervaring heeft mijn horizon flink verbreed en liet me inzien dat er veel te ontdekken was in de wijde wereld. Tijdens het werk aan mijn masterscriptie besefte ik hoezeer ik genoot van het doen van onderzoek en ook dat ik er daadwerkelijk goed in was. Ik raakte gefascineerd door het idee om echt wetenschap te bedrijven.’
Terug op de UT nam Hans Hilgenkamp daarom de eerste stap die elke toekomstige academicus zet: promoveren. ‘Ik promoveerde in 1995 met onderzoek naar supergeleidende magnetische sensoren. Dat was destijds een erg populair vakgebied. Ik dacht nog altijd na over een carrière in de industrie, maar ik besloot eerst te promoveren omdat het idee om verder in mezelf te investeren en mezelf te ontwikkelen als onderzoeker, me aansprak. Dat idee loopt als een rode draad door mijn hele carrière. Ik probeer altijd mijn energie te steken in dingen die mij en de mensen waarmee ik werk, helpen te groeien.’
Daarna volgde een postdoc positie bij het IBM Zurich Research Lab, een paar jaar aan de Universiteit van Augsburg in Duitsland en uiteindelijk, in 2000, de terugkeer naar Twente. ‘Sindsdien ben ik bij de UT gebleven, maar ik heb ook altijd met één voet buiten Twente gestaan’, zegt Hilgenkamp. Hij ging in 2007 op sabbatical in Australië, kreeg een gasthoogleraarschap in Singapore aangeboden en werkte part-time als hoogleraar in Leiden. ‘Ik heb er altijd naar verlangd om ook actief te blijven in de rest van de wereld, niet enkel in Twente. Ik ben medeoprichter van de Global Young Academy, die zich inmiddels heeft ontwikkeld tot een belangrijke wereldwijde organisatie. Naast mijn wetenschappelijke werk is dat één van de dingen in mijn carrière waar ik het meest trots op ben.’
‘Wetenschap bedrijven op wereldniveau is al uitdagend genoeg’
Een leidinggevende of een wetenschapper
Toen de positie van decaan van de faculteit Technische Natuurwetenschappen in 2014 beschikbaar kwam, zag hoogleraar Hilgenkamp dat als ‘een mooie kans om nieuwe vaardigheden te ontwikkelen en tegelijkertijd een bijdrage te leveren aan de faculteit en de universiteit’. ‘Het was een erg nuttige en inspirerende baan. Ik combineerde het altijd met wetenschappelijk onderzoek en onderwijs. We hebben in die tijd bijvoorbeeld twee artikelen in Science gepubliceerd en ik ben al mijn reguliere colleges blijven geven. Na vier jaar als decaan kreeg ik het gevoel voor een keuze te staan. Ik moest kiezen of ik een leidinggevende of een wetenschapper wilde zijn.’ Hij koos het laatste en keerde in 2019 voltijd terug naar de wereld van onderzoek en onderwijs.
‘Ik heb nooit het gevoel gehad dat mijn terugkeer naar de wetenschap een stap achteruit was’, voegt de hoogleraar toe. ‘Het gaf me de mogelijkheid om nieuwe onderzoeksrichtingen te verkennen die me interesseren. Dat is net zo veel waard. Wetenschap bedrijven op wereldniveau is al uitdagend genoeg.’
‘Het is voor mij altijd een goede keuze geweest om hier in Twente te zijn’
Computing geïnspireerd door het menselijk brein
Het huidige onderzoek van Hans Hilgenkamp richt zich op energiezuinige computingoplossingen. ‘Als je bedenkt hoe we computing in de toekomst willen gaan gebruiken - denk aan slimme auto's en dergelijke - realiseer je je dat het een groot deel van ons totale energieverbruik zal gaan vormen. Dit is een dringende technologische en sociale uitdaging’, zegt hij. Om bij te dragen aan een oplossing werkt de wetenschapper aan computingoplossingen die zijn geïnspireerd door het menselijk brein. ‘Computerprocessoren zijn erg 2D qua structuur; er vindt een constante informatieuitwisseling plaats tussen de verschillende delen, maar de gegevensoverdracht in het brein is veel efficiënter, omdat alles met elkaar verbonden is in een 3D-structuur en geheugen- en verwerkingsprocessen veel meer in elkaar overlopen. De hardware van het brein ontwikkelt zich continu. Telkens wanneer je iets nieuws leert, verandert de hardware. Kunnen we dat nabootsen? Het zou mogelijk moeten zijn.’
‘Terugkijkend op mijn studententijd had ik nooit verwacht dat ik ooit hoogleraar zou worden en hieraan zou werken’, zegt de alumnus. ‘De universiteit heeft me talloze groeimogelijkheden geboden. Ik heb het gevoel dat ik veel aan de UT te danken heb en ik wil daarom iets terugdoen. Ik vind het fijn om studenten te helpen. Ik geniet ervan om omringd te zijn door frisse energie en met de nieuwe generatie samen te werken. Ik heb natuurlijk elders posities aangeboden gekregen, maar die waren niet voor mij weggelegd. De mensen op de UT zijn erg collegiaal ingesteld en staan open voor goede ideeën. Je kan hier veel gedaan krijgen en verandering teweegbrengen als je wilt. Het is voor mij altijd een goede keuze geweest om hier in Twente te zijn.’
