‘Tijd telt voor ons’

Claire van der Riet is van meet af aan betrokken bij een orgaanaanbod, van donatie tot transplantatie en voorziet donororganen van machineperfusie, een machine die het menselijk lichaam nabootst. ‘Ons team is 24 uur per dag en zeven dagen in de week beschikbaar. We worden gebeld op het moment dat er een orgaan beschikbaar komt. Het kan gaan om longen, hart, lever, dunne darm, of alvleesklier. Met de betreffende medisch specialist, bijvoorbeeld  de leverchirurg of longarts, overleg ik of het orgaan geschikt is voor de betreffende ontvanger.’

Inschatting maken

Binnen een half uur na de melding moet de specialist een beslissing nemen. Van der Riet screent het donorprofiel. ‘Denk aan leeftijd, geslacht, bloedgroep, lengte en gewicht. Maar ook de medische voorgeschiedenis en de reden van overlijden. Dat heeft allemaal invloed op de status van het orgaan.’ Het gaat volgens de alumnus niet alleen om generieke informatie, maar ook om laboratoriumwaarden, bloedgassen en beeldvorming. ‘Soms vragen we beelden op om ze te bekijken en te meten. Dit alles om een inschatting te maken van het orgaan.’

Met sirenes de weg op

Wanneer een orgaan wordt geaccepteerd voor transplantatie, volgt het regelen van de logistiek. ‘Het hele logistieke plaatje zet ik in werking. Het is vooral veel telefoontjes plegen.’ Ze regelt het vervoer, maakt een tijdspad, perfusieplan en zorgt dat alles en iedereen op tijd klaarstaat. ‘Wij werken samen met een vervoersbedrijf die voor ons met spoed van A naar B rijdt in de herkenbare gele orgaandonatie taxi’s. Het is spoedvervoer met blauw licht en sirene.’ 

Vervoer per vliegtuig kan ook. ‘We werken samen in een Europees netwerk, genaamd Eurotransplant. Organen kunnen uit Nederland, België, Luxemburg, Oostenrijk, Kroatië, Duitsland, Hongarije en Slovenië komen. Voor organen van buiten Nederland, maar ook vanuit Maastricht gaat het vervoer via de lucht. Tijd telt voor ons.

Wanneer een donororgaan eenmaal in het UMCG is aangekomen, begint Van der Riet aan haar tweede functie, namelijk de orgaanperfusioniste. ‘Het is niet zo dat ik direct hiermee begin. Meestal is het mijn volgende dienst. Dan pakken we samen met de chirurg het orgaan uit de ijsbox. De chirurg zorgt ervoor dat we de bloedvaten kunnen aansluiten op de perfusiemachine. Dit is een machine die het menselijk lichaam nabootst en vele mogelijkheden biedt.’ Van der Riet vertelt dat de machine kan koelen en verwarmen, dat zuurstof kan worden toegevoegd, evenals medicijnen en vloeistoffen.

Langer houdbaar

Door inzet van machineperfusie kan een orgaan langer buiten het lichaam worden bewaard. ‘Waardoor we bijvoorbeeld een transplantatie over de nacht kunnen tillen. De resultaten van een uitgeslapen team zijn namelijk beter, met bijbehorende voordelen voor de patiënt.’ Ook biedt de perfusie mogelijkheden tot kwaliteitstesten. ‘Het is bijzonder om een orgaan te testen op een functie die zich buiten het lichaam begeeft. Bij de metingen moeten wij daarom heel kritisch zijn op de uitkomsten, zeker wanneer die niet naar verwachting zijn. Staat de machine wel goed ingesteld, meet ik wel goed, is er iets met het orgaan? Dit doen we daarom altijd met zijn tweeën.’

Technische deel studie

Testen die ze onder meer uitvoert, zijn bloedgasanalyse van de perfusievloeistof, urinetesten bij nieren, gasanalyse van longen en galanalyse van de lever. ‘Gemiddeld voeren wij zo’n drie persfusies uit per twee weken. Hierbij komt het technische gedeelte van mijn studie terug. Ik ben bezig met de druk van de machine, de flow van vloeistof en andere orgaanspecifieke inschattingen. Een voorbeeld, de lever van een kind is veel kleiner dan die van een volwassene, dat vraagt om aanpassingen van parameters.’ Het geneeskundige aspect van de studie komt volgens haar terug in het screenen van het profiel en het beoordelen van de organen. ‘En bij het overleg met de medisch specialist.’

Klinisch

‘Tijdens de perfusie, die plaatsvindt op een aangepaste operatiekamer, hebben we twee functies. Of je bent verantwoordelijk voor de machine, het opbouwen ervan en het in de gaten houden van de parameters. Of je assisteert de chirurg, steriel of onsteriel, eigenlijk hetzelfde wat de OK-assistent doet. Meer klinischer dan dit, wordt het niet.’ De perfusie wordt afgestemd op de transplantatie. Op het moment van transplantatie begeleidt Van der Riet de afkoppeling van het orgaan en het vervoer ervan naar de operatiekamer, samen met de chirurg.

Advies

Tijdens haar studie koos Van der Riet voor stages met veel klinische activiteiten. ‘Dat zou ik de huidige studenten ook adviseren: kies een werkplek die aansluit bij je interesses, maar zorg er wel voor dat je uitstapjes kunt maken naar andere afdelingen.’

Nieuw beroep

Hoe cliché ze het ook vindt klinken, Van der Riet is haar huidige baan ‘ingerold’. ‘Dan loopt het inderdaad zo. Na mijn afstuderen, in COVID-tijd, bleef ik bij de afdeling vaatchirurgie in het UMC Groningen om een PhD-onderzoek te doen en op een gegeven moment tipte mijn promotor deze baan.’ Er zijn vier transplantatiecentra in Nederland met een team van orgaanperfusionisten en transplantatie coördinatoren. Naast Groningen gaat het om Rotterdam, Leiden, en Utrecht. ‘Sinds januari 2023 is de functie orgaanperfusionist en transplant coördinator een erkend beroep.’

Meerwaarde

Voor Van der Riet kwam alles samen. Omdat ze nauw samenwerkt met medisch specialisten, zag ze ook meteen de meerwaarde van haar werk. ‘Zij hebben vertrouwen in wat wij doen en samen interpreteren we de testen en metingen. Dat maakt het werk waardevol. We dragen echt iets bij aan de hele transplantatieketen.’ Of ze uiteindelijk ook weet hoe het de orgaanontvangers vergaat? ‘We horen zeker of de operatie geslaagd is of niet en als in een later stadium toch problemen opspelen, dan kan het zijn dat we diegene, helaas, terugzien op de wachtlijst.’