Moet de UT in de volle breedte reorganiseren, of blijft het vooralsnog alleen bij de aankondiging bij TNW? Meer duidelijkheid over de personeelsplannen per faculteit en dienst, dat had woensdag op tafel moeten komen. Wat het college van bestuur en de universiteitsraad in het besloten gedeelte van de vergadering overeenkwamen was echter een ‘mondelinge overeenkomst’ over de procedure die er gevolgd moet gaan worden. Wat die precies inhoudt, blijft voorlopig ongewis. Al zal er niet veel buiten de lijntjes gekleurd gaan worden zoals die geschetst zijn in de ‘regeling organisatiewijzigingen’.
Spagaat
In het openbare gedeelte van de vergadering ging het voor een groot deel over de toekomst. Dat en alle bijkomende onzekerheden, scenario’s en gewetensvragen. De hamvraag: wat voor universiteit willen we zijn over een paar jaar? Minstens zo hoog op de agenda stonden de huidige financiële sores: het tekort dat de UT dit jaar moet zien weg te poetsen en volgend jaar binnen de perken moet proberen te houden. Lukt dat niet, dan kan zomaar eens de Onderwijsinspectie voor de deur staan.
Het is tekenend voor de spagaat waar de UT – en specifieker het college van bestuur – zich in bevindt; eentje die steeds meer op spanning is komen te staan. Aan de ene kant moeten de acute financiële problemen worden opgelost – wat over de gehele linie met horten en stoten gaat. Aan de andere kant zet de UT zich schrap voor de bezuinigingen van het kabinet. En in de tussentijd wordt nagedacht over de universiteit van de toekomst. Met andere woorden: er wordt met man en macht een bosbrand geblust, terwijl een brand van nog kolossalere proporties dreigt. En ondertussen worden de stekjes geplant voor het nieuwe bos dat moet verrijzen, met bomen die idealiter minder broos en verdord zijn.
Voor de zomer van 2025, dan is het duidelijk hoe de UT zichzelf opnieuw wil uitvinden. Althans, dat is de bedoeling
De UT opnieuw uitvinden
Het college van bestuur schetste woensdagochtend de contouren van die haast ondoenlijke opgave. De UT moet zichzelf opnieuw uitvinden, was de boodschap van het college. ‘Reinventing our UT’ heet dan ook het vertrekpunt, een zogeheten whitepaper geschreven door het Strategisch Beraad als startsein voor de renaissance die de UT moet doormaken de komende jaren. Nu komt deze whitepaper nog niet veel verder dan het benoemen van de krachten van de UT en de nodige vingers op de zere plekken – ‘het onderwijs is te arbeidsintensief en kosteninefficiënt’. De verdere uitwerking moet volgens het college van bestuur in dialoog met de gehele gemeenschap gebeuren. Voor de zomer van 2025, dan is het duidelijk hoe de UT zichzelf opnieuw wil uitvinden. Althans, dat is de bedoeling.
Collegevoorzitter Vinod Subramaniam wierp aan het begin van de vergadering de vraag op wat voor universiteit we zijn als we eenmaal uit het dal van bezuinigingen is gekropen. ‘We have to reform, rebuild and reinvent our university’, zo luidden zijn woorden, aangevuld door een pleidooi om de krachten en kwaliteiten van de UT als hefboom te gebruiken. Maar zijn collega, rector Tom Veldkamp, kwam wel met een winstwaarschuwing: terwijl de UT zichzelf opnieuw uitvindt en toewerkt naar een nieuw soort organisatie, moeten de huidige problemen met de huidige organisatie het hoofd geboden worden.
Subramaniam maakt zich grote zorgen over de aanstaande Wet Internationalisering in Balans
Speelveld
Dat speelveld is er eentje bezaaid met mijnen, zo werd duidelijk. De UT zet zich schrap voor overheidsbezuinigingen oplopend tot misschien wel veertig à vijftig miljoen euro per jaar. Maar wanneer, hoe en waar die klappen precies gaan vallen, dat blijft voorlopig onduidelijk voor de universiteit en de meeste eenheden. Alleen de faculteit ITC heeft wat meer duidelijkheid. Die faculteit wordt gefinancierd via de zogeheten ‘Official Development Assistance’-financiering, die via een omweg vanuit het ministerie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp bij de faculteit terechtkomt. Die financiering wordt vanaf 2026 met 14,5 procent gekort. Een ferme klap van grofweg 3 miljoen per jaar voor de faculteit, maar ITC weet in ieder geval waar het aan toe is.
Voor de andere faculteiten blijven de gevolgen van de nieuwe politieke wind nog ongewis, los van de bevroren starters- en stimuleringsbeurzen. Subramaniam maakt zich grote zorgen over de aanstaande Wet Internationalisering in Balans. Over een half jaar moet duidelijk worden of de UT zich kan beroepen op uitzonderingen. Duidelijkheid die vooralsnog volledig uitblijft vanuit het ministerie, tot zijn frustratie. ‘Als we geen respijt krijgen, moeten we ons voorbereiden op het zwartste scenario’, concludeerde Subramaniam terecht. Maar moet de UT niet al tal van scenario’s uitwerken, was de wedervraag vanuit de raad. ‘What do you think keeps me up at night?’, pareerde Subramaniam.
Winnaars en verliezers
Waar ook een zweem van onzekerheid omheen hangt is hoe de UT intern de middelen verdeelt. Het verdeelmodel specifiek voor het onderzoeksgeld wordt momenteel herzien. Dat verdeelmodel moet transparanter, overzichtelijker en met duidelijke spelregels. Bovendien is er schijnbaar wat historische scheefgroei ontstaan die rechtgetrokken moet worden. Het totale budget blijft hetzelfde, maar zo zei rector Tom Veldkamp: ‘Er zullen zowel winnaars als verliezers zijn’. Met andere woorden: de volledige taart blijft even groot, alleen zal het per faculteit verschillen hoe groot de taartpunt nog zal zijn. De effecten gaan de faculteiten nog niet per direct merken. Als er eenmaal groen licht is, komt het terecht in de volgende voorjaarsnota. En dan is het maar zien waar de mineur- of feeststemming hangt.
We werken en studeren allen aan een universiteit onder immense druk
Onder druk
Ondertussen zijn alle eenheden wel volop bezig met hun begroting voor 2025. TNW bereidt zich daarbij ook nog eens voor op een reorganisatie. Noch het CvB noch de universiteitsraad wil vooruitlopen op een UT-brede reorganisatie of andersoortige organisatorische ommezwaai. Tegelijkertijd ziet het huidige financiële plaatje er allesbehalve rooskleurig uit; de bezuinigingsdoelen voor 2024 raakten al in het voorjaar uit zicht en het is de vraag of het inperken van de studenteninzet – en de andere acute maatregelen – genoeg soelaas bieden om de cijfers voor dit jaar recht te trekken. Nog los van de vraag of zo’n maatregel wel zo gewenst is voor een universiteit die sinds jaar en dag drijft op de inzet van studenten. Er zijn tal van bezuinigingsknopjes waar je als instelling aan kan draaien, maar verreweg de grootste knop – lees: kostenpost – dat zijn de loonkosten: grofweg 70 procent van de totale UT-uitgaven.
Verder vooruitkijkend is het de vraag wat op de universiteit afkomt, aan bezuinigingen uit Den Haag, het kleinere potje onderzoeksgeld vanuit NWO en de internationaliseringswetgeving die het einde van een aantal opleidingen kan inluiden… We werken en studeren allen aan een universiteit onder immense druk.
De pessimist zou wijzen op de Wet van Murphy. De optimist zou er heilig van overtuigd zijn dat de mooiste diamanten onder de grootste druk ontstaan.
