Organisator van de bijeenkomst in Ravelijn 1501 was actiegroep Twente for Protest. Nu vakbonden een ‘estafettestaking’ in het hoger onderwijs hebben aangekondigd lag daar de vraag op tafel: hoe moet zoiets vertaald worden naar de UT?
Opschakelen
Immers, demonstraties zowel op het Malieveld, in het centrum van Enschede als de campus zijn achter de rug. Vakbonden zijn het er sinds kort over eens om het werk neer te leggen. Maar ondertussen staat er nog steeds grofweg 1,3 miljard euro aan onderwijsbezuinigingen op de planning. Zoals organisator Elias König het verwoordde: ‘It’s time to switch up gears.’
Maar dat opschakelen, in wat voor vorm moet dat gebeuren? Het antwoord daarop liet zich niet gemakkelijk formuleren, zo bleek tijdens de bijeenkomst. Onlosmakelijk verbonden aan die vraag was een andere: hoe krijgen we genoeg mensen bereid om te staken? Zoals Kees Wesselink-Schram, verbonden aan vakbond FNV, verwoordde: ‘De signalen uit steden als Leiden en Amsterdam zijn dat ze genoeg mensen kunnen mobiliseren. Maar bij meer perifeer gelegen universiteiten klinkt dat geluid minder overtuigend.’
Bescherming
Wat een staking zou inhouden, daarover belde FNV-bestuurder Sam Verduijn in. ‘Het is strikt gezien een juridische maatregel die uitgeroepen moet worden door een vakbond. Maar dat betekent niet dat je vakbondslid moet zijn om te mogen staken. Dat mag elke werknemer.’ Het verschil zit in de bescherming voor de medewerker, legde Verduijn uit. ‘Een werkgever mag je loon inhouden als je staakt. Als vakbondslid word je daarvoor gecompenseerd.’
Als het aan de landelijke vakbond ligt, bepalen UT’ers zelf hoe ze een staking vormgeven, aldus Verduijn. ‘Een staking is simpel gezegd: je werk neerleggen. Maar dat kan allerlei vormen aannemen. Daar willen we iedere universiteit de ruimte voor geven, om te bedenken hoe ze zo’n staking vormgeven en wanneer. Je moet namelijk ook een coalitie zien op te bouwen.’
‘Eigenlijk staken we tegen onszelf’
Of zo’n brede coalitie op de UT wel op te bouwen is, vroeg universitair docent Peter Stegmaier. ‘Hoe sympathiek een staking ook, wat voor effect heeft het? Als een bedrijfsmedewerker het werk neerlegt, kan zijn werkgever niks verkopen en verliest geld. Als machinisten staken, worden reizigers niet vervoerd. Als wij iets doen, moeten we iets doen dat de overheid voelt. We moeten voorkomen onszelf pijn te doen.’
Met onszelf doelden de aanwezigen – het overgrote deel bestond uit medewerkers – niet zozeer op zichzelf, maar vooral op de studenten. ‘Als we gaan staken, raken we vooral de studenten. Niemand maakt het wat uit of we wel of niet onze papers schrijven’, zei universitair docent Maren Behrensen met enig gevoel voor cynisme. ‘We werken allemaal in de context waarin we onszelf exploiteren. Dus eigenlijk staken we tegen onszelf. We moeten daarom goed nadenken over de gewenste effecten van een staking.’
Dat een staking ook aan sympathie kan verliezen, bleek vijf jaar geleden in het Verenigd Koninkrijk, deelde een andere aanwezige. ‘Op het moment dat studenten niet hun diploma kregen, toen pas kreeg het massale media-aandacht. Maar dat werkte averechts qua PR, juist omdat mensen de indruk kregen dat studenten onterecht werden geraakt.’ Toch, als het aan de pasgeleden opgestarte Enschede Student Movement ligt, is het niet erg dat studenten hinder ondervinden. ‘Ik heb liever wat studievertraging dan dat mijn favoriete docenten hun baan verliezen’, aldus een vertegenwoordiger. ‘Jullie zijn de ruggengraat van onze universiteit.’
White strike
Een andere aanwezige opperde de suggestie om een zogeheten white strike te houden. ‘Wat ik kwalijk vond bij de demonstratie in Den Haag waren de voorwaarden die het college van bestuur stelde over de tentamens die door moesten gaan en het inhalen van werkzaamheden. Ik zie om me heen tal van collega’s structureel overuren maken. Met een white strike kunnen we gewoon inklokken om 8 uur ’s ochtends en uitklokken om 5. We doen dan simpelweg wat van ons verwacht wordt. Als iedereen dat doet, zul je zien dat ons hele systeem in elkaar stort.’
Zo waren er nog meer suggesties. Van een uurtje staken en een groepsfoto maken van een enorm gezelschap, tot het stoppen met administratieve werkzaamheden tot de door de vakbonden geopperde estafettestaking. Niets doen of juíst iets doen, alles kwam voorbij. Maar volgens FNV-bestuurder Verduijn is het bovenal belangrijk om de stakingsstempel op een actie te plakken. ‘Dat is nog nooit gebeurd in deze sector. Als er gestaakt wordt, is dat een serieus signaal naar de politiek.’
In wat voor vorm een staking zich op de UT openbaart, dat blijft voorlopig een vraag. De bijeenkomst in Ravelijn eindigde dan wel, de discussie is verre van beëindigd.
