Journalistiek is een vak dat aan regels is gebonden. Journalisten moeten streven naar objectiviteit, ze moeten hun bronnen checken, afgaan op eigen waarneming, wederhoor toepassen, ze moeten hun informatie op een eerlijke manier verzamelen, onafhankelijk zijn etc. Toch zien we dat journalisten regelmatig hun mening geven over allerlei zaken, in columns, interviews en commentaren. Op zo’n moment gaan ze met bovengenoemde normen nogal losjes om. Kunnen we nu zeggen dat zulke journalisten lak hebben aan de journalistiek? Dat ze zeggen: ‘Leuk, die journalistiek, maar als puntje bij paaltje komt trek ik me er niets van aan!’? Hiermee varieer ik op een tekst van wetenschapsjournalist Maarten Keulemans, geciteerd door wetenschapsjournalist Asha ten Broeke in haar column in het mei-nummer van UT-Nieuws. Keulemans heeft het over christelijke wetenschappers die in zijn visie de wetenschap terzijde schuiven als het hen even niet goed uitkomt. Dit naar aanleiding van de kwestie Van Schayck. Ze hebben lak aan de wetenschap, en Keulemans ziet deze personen liever de wetenschap verlaten. Zover gaat Ten Broeke gelukkig niet: wetenschappers en artsen mogen van haar wel meningen en overtuigingen hebben, maar moeten deze voor zich houden. Dit omdat deze beroepsgroepen door het publiek serieuzer worden genomen dan andere beroepen. Meer dan journalisten bijvoorbeeld, denk ik dan zelf.
Over dat serieuzer genomen worden van bepaalde beroepsuitoefenaars: voor artsen geldt dat misschien nog wel, want daar lever je je met huid en haar aan over, maar voor wetenschappers? Daar heb ik in het Nederland van vandaag mijn twijfels over, maar dat terzijde. De meeste lezers kunnen een column van een journalist best onderscheiden van een gedegen stuk journalistiek werk. Evenzo zijn de meesten ook in staat de beschrijving van een religieuze ervaring van een wetenschapper te onderscheiden van zijn of haar wetenschappelijke werk, ook als de persoon in kwestie wordt geïntroduceerd als wetenschapper. Al was het maar vanwege de vorm: een gefilmd interview op een website over geloof en wetenschap, dan wel een artikel in een wetenschappelijk tijdschrift. En verreweg de meeste gelovige wetenschappers kunnen de scheiding zelf ook goed maken tussen hun persoonlijke overtuiging en hun wetenschappelijke werk. Zo zou ik zelf bijvoorbeeld nooit overwegen om bidden op te nemen in het curriculum Technische Geneeskunde. Of om in een zelfstudietekst te vermelden dat we altijd nog rekening kunnen houden met een wonder. En áls een wetenschapper of arts zich dan een keer vergaloppeert (bijvoorbeeld het broodje poep waar Ten Broeke het over heeft), dan is de publieke opinie in Nederland mondig genoeg om wat corrigerende tikken uit te delen.
Verder vraag ik me af: wat kunnen wetenschappers zich dan nog wél veroorloven? Stel dat ik ga lunchen in de kantine en daar bid voor mijn eten? Of mijn onderzoeksgroep heeft een gezamenlijke maaltijd en ik vraag voor het eten een moment van stilte? Waarop mogelijk een paar groepsleden waaronder ikzelf, even kort bidden voor het eten? Kan dat wel? Want ik ben daar niet voor mijn privé-plezier: ik ben daar als UT-wetenschapper en groepsleider, en ik zou de onwetenschappelijke suggestie kunnen wekken dat bidden werkt. En moet de rector magnificus met een zwarte viltstift door de tekst van oraties, om deze te zuiveren van persoonlijke meningen en overtuigingen? Of iedere UT-wetenschapper berispen die openlijk ergens een mening over heeft gegeven? Of één die blijkt heeft gegeven van een persoonlijke overtuiging die niet per se wetenschappelijk verantwoord is? Ik ben bang dat het zo erg stil gaat worden, en op zijn minst nogal saai. En waarover moet je dán nog over schrijven als journalist? Als alleen nog mensen wiens beroep minder serieus wordt genomen hun mening en overtuiging mogen etaleren, dan blijven er weinig over. Journalisten misschien.
Wiendelt Steenbergen, hoogleraar biomedical photonic imaging aan de UT
