In ons land hebben we weinig respect voor bekende Nederlandse wetenschappers. Neem nou Hendrik Casimir, een toch vooraanstaande 20e-eeuwse Nederlandse natuurkundige. Nabij Zwolle draagt een karrenspoor zijn naam: de Professor Casimirweg. Een karrenspoor! Ik ontdekte dit toen ik ooit in een zo recht mogelijke lijn van Enschede naar Nuenen fietste en het karrenspoor kruiste.
Ik heb dit lang geloofd, maar is dit allemaal waar? Ja, die fietstocht heb ik gemaakt. Je moet goed zoeken, maar Zwolle ligt ongeveer op de lijn Enschede-Nuenen, en Hendrik Casimir was een bekende natuurkundige. Het respect voor bekende Nederlandse wetenschappers lijkt de laatste tijd wat minder, maar wat bezielde de toenmalige gemeente Eibergen (want die heeft het gedaan) om Casimir een karrenspoor te geven?
Ik ben er even voor gaan zitten. Het woord ‘karrenspoor’ was een keuze om mijn verhaal kracht bij te zetten. Ik had ook ‘rustige landweg’ kunnen schrijven, dat had al heel anders geklonken. En wie is die Professor Casimir eigenlijk? Ik ken er maar één, en dat is Hendrik de fysicus. Hij staat in mijn boekenkast, als onderdeel van mijn boekenbubble. In zijn autobiografische Het toeval van de werkelijkheid zegt hij niets over Eibergen, Groenlo of Zwolle. Wikipedia dan? Ook niets. Maar hé, Hendriks vader Rommert was ook hoogleraar, in de opvoedkunde. Tja, ik ben minder thuis in de opvoedkunde dan in de fysica. Ook Rommert blijkt bekend genoeg voor een eigen Wikipedia-pagina. ‘De hongerwinter bracht hij door in zijn buitenhuis De Holterhoek bij Groenlo. Daar gaf hij les aan ondergedoken leerlingen van gesloten kleinseminaries, voornamelijk boerenzoons….’ En daarmee lijkt het raadsel opgelost, buurtschap De Holterhoek grenst namelijk aan buurtschap Zwolle. Rommert heeft goed werk verricht voor onderduikers in deze uithoek van de Achterhoek. De weg liep en loopt vlak langs het huis, en de 67-jarige geleerde met witte baard zal er regelmatig wandelend zijn gezien. Dat wandelen is mijn fantasie, van die witte baard bestaan ooggetuigenverslagen. Waarschijnlijk sprak men in de streek toen met ontzag over ‘Professor Casimir’ en zeker niet over ‘Rommert’. De weg zo noemen lijkt dus een respectvol gebaar, en hiermee is de voormalige gemeente Eibergen vrijgepleit. Ik moet mijn verhaal dus bijstellen.
Terug naar de minister. Ik durf hier de boude stelling aan dat waar we ‘feit’ of ‘waarheid’ zeggen, we het altijd hebben over een beschrijving als resultaat van een complexe mengelmoes van (hou je vast) voorkennis, vooroordelen, voorkeuren, meningen, doelstellingen, hoop, modellen, hypotheses, waarnemingen, analyses, zelfkritiek en zo nog wat. Bij goede wetenschap hoort dat we al deze dingen expliciet maken en de subjectiviteit er zoveel mogelijk uitwerken. Maar een feit blijft een voorlopige beschrijving en is dus kwetsbaar, en de waarheid is iets waar we naar onderweg blijven. Het mooie is dat we als wetenschappers hierover van mening kunnen verschillen en toch aan de slag gaan. Laten we er een mooi collegejaar van maken!
