Het is een geheim. Een geheim dat weinig mensen kennen. Van deze ingewijden mag ik iets onthullen. Het geheim verklaart namelijk sommige fenomenen, maar het gaat dieper. Dieper dan wat je met je ogen ziet. Dieper dan de oppervlakte.
Onze campus is groot. Dat betekent dat je soms ellenlang moet lopen of fietsen om van het ene naar het andere gebouw te komen. Geen probleem als je tijd hebt en de zon schijnt. Maar bijzonder irritant als je snel naar een volgend college of een vergadering moet en het pijpenstelen regent. Je pakt je fiets, scheurt weg en komt druipend aan. En daar staat iemand die je kort daarvoor nog op de vorige plek zag: droge haren, een vers getapte koffie in de hand, laptop al opengeslagen. Hoe kan dat?
Het geheim: er is een ondergrondse campus. Onder het gras en de wegen is een stelsel van paden dat alle gebouwen met elkaar verbindt. Het is gemaakt ten tijde van de Koude Oorlog. Die begon na de Tweede Wereldoorlog en zorgde voor grote spanningen tussen de kapitalistische landen met als boegbeeld Amerika en de communistische landen met de Sovjet-Unie als leider. Er werd gedreigd met oorlog, met kernwapens, met landje-pik.
Ook in Nederland waren mensen bang dat de Russen eraan kwamen. Niet gek dus dat overal schuilkelders werden gebouwd waar je veilig zou zijn voor raketten en kernbommen. In die tijd ontstond onze campus: vanaf 1961 werden de eerste gebouwen neergezet. Met daaronder stralingsvrije kelders. Om de vijand zand in de ogen te strooien, was dit vertrouwelijke info. Nog geheimer waren de gangen die de kelders met elkaar verbonden. Zo breed als een kloek fietspad. Met elk nieuw gebouw kwamen er gangen bij en zo kwam een fijnmazig stelsel tot stand.
Toegangen zijn vernuftig verstopt, in onschuldig ogende kasten, achter roosters. En heb je je ooit afgevraagd waarom dat kerkje in de vijver voor de Vrijhof daar ligt?
De Koude Oorlog stopte officieel met de val van de Muur, Berlijn 1989. Het stelsel onder de grond is echter nog intact. De verlichting doet het. Er hangen ouderwetse telefoons. De ventilatie verloopt via het Hogedruklab. In de kelders staan stapelbedden.
Alleen een klein groepje ingewijden weet dit. Aan hen de taak om anderen in veiligheid te brengen als dat nodig is. Afgestudeerd of een baan elders? Dan wordt een opvolger gezocht. Niet perse een bobo maar iemand in wie zij vertrouwen hebben, iemand die bereid is om anderen te helpen. Een ingewijde kan dus die verlegen student zijn. Of die bibliotheekmedewerker. Of je collega. En ja, soms gebruiken zij de gangen om niet nat te worden als het regent en zij snel naar een ander gebouw moeten.
Onze wereld ziet er nu minder vredig uit dan rond de val van de Muur. De oorlog tussen Rusland en Oekraïne kan zich uitbreiden over groter gebied. China dreigt. Ik denk dat de schuilkelders ietwat te krap zijn voor de huidige universitaire gemeenschap, maar ik vermoed dat het complete gangenstelsel groot genoeg is om enige bescherming te bieden.
Sommige mensen doen dit stelsel af als een fantasie. Maar ik vind het, zowel letterlijk als figuurlijk, een sterk verhaal!
