Gaat de UT failliet?
Direct een geruststellend antwoord: die kans is zeer, zeer klein. Laten we even kijken naar de financiële cijfers uit het meest recente jaarverslag. De UT sloot 2023 uiteindelijk af met een tekort van bijna 11 miljoen euro, op een totale begroting van een slordige 500 miljoen euro. Zo’n tekort moet worden weggepoetst met de zogeheten reserves van een universiteit. Van de bijna 165 miljoen euro waar de UT 2023 mee begon, bleef nog 154 miljoen euro over.
Een snel rekensommetje en de UT kan op dit tempo nog veertien jaar interen op haar reserves, voordat al die ‘spaarcentjes’ op zijn. Daarnaast heeft de universiteit nog genoeg geld in haar portemonnee: een slordige 113 miljoen euro. Kortom, de UT heeft genoeg vet op haar botten en erg diepe zakken.
Niks aan de hand dan, toch?
Nou, het is niet dat de financiële situatie van de UT er bijzonder rooskleurig uitziet de komende jaren. Daarover straks meer. En verstandig is het natuurlijk niet om roekeloos al je cash en spaargeld uit te putten, onder de noemer ‘dat komt vast wel goed’. Dat weet elke student, dat weet ook elke universiteitsbestuurder.
Nog los daarvan – en nu wordt het verhaal technischer: de UT moet van het onderwijsministerie, de grote geldschieter van elke universiteit, binnen bepaalde financiële bandbreedtes blijven. Dreigt een onderwijsinstelling financieel (te) ongezond te worden, dan kan de Onderwijsinspectie ingrijpen. Een universiteit kan dan onder toezicht komen te staan – zelfs direct door de minister. Dat staat op het spel.
Alsof je als persoon in de schuldsanering terecht zou komen, zeg maar.
Hoezo een financiële crisis?
De UT zet zich schrap voor zware tijden en is daarom flink aan het bezuinigen. Er wordt rekening gehouden met een lagere instroom, bezuinigingsplannen van het nieuwe kabinet en de afschrikkende werking van bijvoorbeeld de langstudeerboete en de nieuwe internationaliseringswetgeving. Het is een negatieve spiraal waar de UT niet zomaar uit denkt te komen. In het zwartste scenario verdwijnen de komende jaren daardoor ruim vijfhonderd (!) banen op de UT.
Hoe kwam de UT in deze crisis terecht?
We houden het voor nu even zeer beknopt: te weinig inkomsten en te veel uitgaven. Als je dat jaren achter elkaar doet, dan kom je vanzelf in een crisis terecht. De eerste voortekenen waren al te zien in 2022; de UT kampte met een lagere studenteninstroom dan verwacht en met gestegen energiekosten als gevolg van de oorlog in Oekraïne. Eenzelfde patroon zag je vorig jaar, vooral door – opnieuw – een tegenvallende instroom en gestegen kosten. De UT was vooral niet berekend op de gestegen loonkosten vanwege een nieuwe cao (+ 9 procent)… Als je bedenkt dat loonkosten zo’n 70 procent van de totale uitgaven zijn van een universiteit, dan is het rekensommetje snel gemaakt.
Gaan mensen ontslagen worden?
Daarover is nog veel onduidelijk. Het nieuws van die mogelijk vijfhonderd banen die op de tocht staan dateert nog van vlak voor de zomervakantie. Dat was het moment dat het college van bestuur een formele ‘organisatiewijziging’ afkondigde. In oktober moet er meer duidelijk zijn over de personeelsplannen per faculteit of dienst. Ondertussen wil de UT een ‘programmamanager organisatiewijzigingen’ aannemen.
Dat mensen ontslagen gaan worden is wel waarschijnlijk. Aangezien de UT jaarlijks tientallen miljoenen moet zien te besparen, ligt het in de lijn der verwachting dat er ergens gereorganiseerd moet worden. Waar en hoe, dat is de vraag.
Mag de UT zomaar mensen ontslaan?
Nee, zeker niet. Dat zit ‘m namelijk in een belangrijk verschil: de ene reorganisatie is de andere niet. De UT maakt onderscheid tussen een organisatiewijziging (geen reorganisatie of gedwongen ontslagen, maar mensen moeten wel anders gaan werken) en een reorganisatie. Laatstgenoemde heeft dus wel ‘ingrijpende rechtspositionele gevolgen’, oftewel: ontslagen. Maar de UT moet zich als werkgever aan bepaalde ‘spelregels houden’, zowel die van haarzelf als die in de cao.
Kan de UT nog wel nieuwe mensen in dienst nemen?
Het korte antwoord: ja. Wie een blik werpt op utwentecareers.nl, zal zien dat er nog tientallen vacatures openstaan. Een algehele vacaturestop is namelijk de regel, maar de UT maakt ook uitzonderingen. Bijvoorbeeld voor promotieplekken, als een wetenschapper een onderzoeksbeurs heeft binnengehaald. Maar er zijn ook uitzonderingen voor bijvoorbeeld ‘essentiële bedrijfsvoering’ of functies die moeilijk ingevuld kunnen worden vanwege een krappe arbeidsmarkt. Uiteindelijk beslist het college van bestuur of een faculteitsbestuur.
Wat doet de UT om uit deze crisis te komen?
‘Towards financial resilience’, zo kopt de UT de pagina waar alle informatie over de huidige financiële sores verzamelt. Met op die pagina ook twintig maatregelen om de UT financieel ‘weerbaarder’ te maken. Die variëren van het verhogen van de studenteninstroom en het binnenhalen van meer onderzoeksgeld, tot het UT-onderwijs rendabeler maken en ‘een gezondere balans vinden tussen ondersteunend en wetenschappelijk personeel’ – lees: minder ondersteunend personeel.
Wat kan ik zelf doen om te helpen?
Geen vergaderlunches meer bestellen, om te beginnen. Zonder gekkigheid, zo’n maatregel heeft financieel gezien nauwelijks effect. Zie het als symboolpolitiek. Want het pleidooi van collegevoorzitter Vinod Subramaniam was niet voor niets om sámen deze problemen op te lossen. En iemand gaat pas een probleem proberen op te lossen als diegene de noodzaak ervan inziet.
Nu bleek de UT vooralsnog niet de meest slagvaardige universiteit op dit vlak, want ook dit jaar gaan we weer richting een tekort. Toch valt er wel wat voor de oproep van Subramaniam te zeggen: alle beetjes – groot of klein – zullen helpen. Oftewel: op de centen letten en – waar mogelijk – meer inkomsten binnenhalen.
Heb je nog (meer) prangende vragen over de financiën van de UT? We leggen het graag uit in een vervolg op deze ‘Financiële crisis, hoe zit dat ook alweer?’. Stuur je vraag/vragen in via [email protected], of stuur ons een bericht via sociale media!
