ITC na verhuizing naar campus eindelijk op de eerste rang

Het is een rite de passage voor menig ITC-afgestudeerde: de klassieke diploma-foto bij ‘de Kronkel’. Een sculptuur van Charles Hammes, dat sinds jaar en dag dienstdoet als logo van ITC: een brede doorlopende strook stelt de aarde voor, waaromheen een figuur vliegt. Is het een vogel? Of een vliegtuig? Het staat in ieder geval symbool voor het in kaart brengen van de wereld vanuit de lucht.

ITC wordt officieel op 11 juli 1950 opgericht, maar de datum van 17 december is wellicht belangrijker. Dat is de verjaardag van Willem Schermerhorn, sinds 1926 hoogleraar in het landmeten, waterpassen en geodesie aan de toenmalige Technische Hogeschool Delft. Hij richt vlak na de Tweede Wereldoorlog het ITC op, tijdens een congres dat hij organiseert. Oorspronkelijk als ‘International Training Centre for Aerial Survey’: een opleidingsinstituut met een focus om cursussen over cartografie en luchtfotografie aan mensen uit ontwikkelingslanden aan te bieden. De volledige naam verbastert in de loop der jaren, van International Institute for Aerial Survey and Earth Sciences tot uiteindelijk de Faculty of Geo-Information Science and Earth Observation die het vandaag de dag is. Zo’n ware tongbreker is ongetwijfeld debet geweest aan het feit dat de afkorting ITC – International Training Centre – al ruim zeventig jaar is blijven hangen.

Op 11 juli 1950 is de oprichting een feit. Zonder eigen gebouw, dus het instituut neemt in eerste instantie intrek in het pand van de geodesie-afdeling van de Technische Hogeschool in Delft. Schermerhorn wordt de eerste rector van het instituut, in hetzelfde gebouw waar hij woont, aan de Kanaalweg in Delft. Aan diezelfde straat opent Prins Bernhard zes jaar later het eigen ITC-gebouw, met daarin niet alleen onderwijsfaciliteiten, maar ook studentenhuisvesting. Grondlegger Schermerhorn verhuist zelf mee naar het nieuwe gebouw en betrekt het penthouse.

Uithuwelijking

Hoe het instituut in Enschede verzeild raakt? Daaraan ligt een politieke keuze ten grondslag; vanwege een spreidingsbeleid eind jaren zestig moet onder andere Oost-Nederland sociaaleconomisch versterkt worden. Zodoende wordt besloten een deel van het ITC te verhuizen naar Enschede. Dat betrekt in 1971 het oude Twentec-gebouw aan Boulevard 1945, in hartje centrum. Ditmaal geopend door Prins Claus. Pas in 2000 maken de laatste ITC’ers de overstap van Delft naar Enschede.

ITC huist dan al jaren in het gebouw aan de Hengelosestraat, in 1996 geopend door Maha Chakri Sirindhorn, de prinses van Thailand. Toch is er voorafgaand aan die derde verhuizing van het instituut een voorzichtige flirt met de UT. Al kan je het ook interpreteren als een voorgenomen uithuwelijking. Als het eind jaren tachtig aan het ministerie van OCW had gelegen, was ITC in die tijd al verhuisd naar de campus van de UT. Maar ITC, uitgegroeid tot een opleidings- en onderzoeksinstituut van internationale naam en faam, blijft liever dichtbij het Enschedese centrum. En zo geschiedt.

De politieke druk gaat even liggen, maar steekt rond de millenniumwisseling weer op. Steen in de vijver is het Hoger Onderwijs en Onderzoeks Plan (HOOP), van toenmalig onderwijsminister Loek Hermans. ITC moet zich als een van de vijf instellingen voor internationaal onderwijs (administratief) binden aan een universiteit. Na initiële twijfel tussen de UT en de Universiteit Utrecht, kiest het instituut voor penvoerderschap bij de buurman. Puur administratief of een opmaat voor inniger samenwerking? Martien Molenaar, toentertijd ITC-rector, zegt er het volgende over: ‘Onze autonomie staat voorop. Wij blijven het ITC zoals we dat nu zijn. Het penvoerderschap is een administratieve link. Die is eigenlijk puur formeel.’

Hoe stellig ook, Molenaar laat wel doorschemeren dat een nauwere samenwerking voor de hand lag. Het penvoerderschap blijkt de opmaat voor een integratie van ITC met de UT. Op 1 januari 2010 is die een feit; ITC wordt de zesde faculteit van de UT, maar wel als een zogenaamde faculteit sui generis, uniek in zijn soort maar met dezelfde bevoegdheden als de andere vijf faculteiten. Of een nieuwe verhuizing voor de hand ligt? UT Nieuws (de voorloper van U-Today) interviewt de kersverse ITC-decaan Tom Veldkamp in 2010 en legt hem het volgende dilemma voor: Hengelosestraat of Drienerlolaan? Voorlopig zit ITC goed, antwoordt Veldkamp, anno 2023 rector magnificus van de UT. ‘Op termijn zal het ITC wel op de campus gehuisvest worden, maar dat duurt nog minstens tien jaar. In ieder geval zal de huisvesting van onze internationale studenten dan goed geregeld moeten zijn.’

Foto: de voormalige ITC-faculteit aan de Hengelosestraat. 

Stoelendans

Veldkamps antwoord is met de kennis van nu een heel aardige inschatting van het vierde verhuisproces, dat in 2013 vorm begint te krijgen. In dat jaar blijken zowel de Horst als de Technohal in beeld te zijn als toekomstig onderkomen voor de faculteit ITC. Wanneer de verhuizing moet plaatsvinden, is dan nog onbekend. Het Facilitair Bedrijf voert een ‘haalbaarheidsstudie’ uit.

Een jaar later gaat er een streep door de plannen voor de Horst of Technohal. Nu is de Spiegel het beoogde nieuwe onderkomen van de ITC-faculteit. Het gebouw wordt door het college van bestuur als ideale locatie voor het ITC gezien, omdat dit de campus een internationalere uitstraling geeft, pontificaal bij de hoofdingang. Bovendien is het een duidelijke eigen plek, en daar heeft het ITC behoefte aan, aldus het CvB. In 2016 blijkt de komst van de faculteit ITC naar de Spiegel alweer op losse schroeven te staan. Het college houdt de komende maanden de huisvestingsplannen opnieuw tegen het licht, bericht UT-Nieuws. Het blijkt dat ITC liever naar een gebouw rond het O&O-plein verhuist.

Datzelfde jaar wordt de wens van de faculteit ingewilligd. ITC moet naar de Citadel, het gezondheidscluster verhuist volgens dat scenario naar de Technohal. Dat zou moeten zorgen voor een ‘spectaculaire verandering’ aan het O&O-plein. Er moet voor ITC een ‘duurzaam en onderscheidend’ gebouw van maar liefst dertien verdiepingen verrijzen op de plek van de Citadel, met op het dak een tuin, zo laat directeur bedrijfsvoering Erna Leurink in die tijd doorschemeren.

Maar ondertussen trekt de markt aan en stijgen de bouwprijzen. In 2018 wordt duidelijk dat de nieuwbouwplannen voor de faculteit ITC tijdelijk worden opgeschort. Niet veel later blijkt dat het Citadel-plan volledig van de baan is en ITC moet op zoek naar een andere plek. Er liggen vanaf dat moment drie alternatieven op tafel. 1: Nieuwbouw dichtbij het O&O-plein. 2: Het oude Langezijds-gebouw. 3: Helemaal geen verhuizing.

Het wordt optie twee. In 2019 gaat de spreekwoordelijke kogel door de kerk. De faculteit ITC verhuist naar Langezijds, een gebouw van 220 meter lang dat jarenlang onderdak bood aan de chemisch technologen van de UT. Zo transformeert het gebouw in drie jaar tijd de laatste jaren van leegstaand gebouw tot bouwplaats, tot uiteindelijk een levendig gebouw met een ‘sociaal hart’ en drie binnentuinen.

Sluitstuk

Met de intrek van de eerste nieuwe bewoners in het voorjaar van 2023, komt er een einde aan een stoelendans van bijna tien jaar. Maar het is gelukt: ITC is op campus. In een eerder interview met U-Today vat Annemarie Arets, die als kartrekker van het project de ITC-werkgroep leidt, het goed samen. ‘De verhuizing is het ultieme sluitstuk van de integratie van ITC op de UT.’

Het trainingscentrum dat een instituut werd. Het instituut dat een faculteit werd. Dat – soms tegen wil en dank – vier keer verhuisde. Ondanks de ogenschijnlijk grillige identiteitsgeschiedenis, zal menig ITC’er het gemeenschapsgevoel onderschrijven dat nooit is weggeëbd. De ‘ITC Family’ is sinds jaar en dag een veelgehoord adagium. ‘Maar zeker nu de verhuizing achter de rug is, verwacht ik – en hoop ik – dat we steeds meer van een ‘UT Family’ gaan spreken’, vertelt huidig ITC-decaan Freek van der Meer. ‘Zeker vanaf 2010 – toen we veel academischer werden – zijn we steeds meer faculteit dan instituut geworden, de verhuizing is daar de laatste stap in. Het enige dat onze faculteit nog van de andere onderscheidt, is dat we een faculteit met een missie zijn en deels door een ander ministerie worden gefinancierd.’

Ondanks die afwijkende financieringsconstructie is de faculteit sui generis het afgelopen decennium dichter naar ‘de rest’ van de universiteit gegroeid. In onderzoek probeerden de faculteiten BMS en ITC elkaar al in 2015 te vinden in ‘GeoHealth’, een thema dat nu langzamerhand van de grond lijkt te komen en waarin ook samengewerkt wordt met het TechMed Centre. Organisatorisch gezien kreeg ITC de laatste jaren onder andere University College Twente onder haar hoede, evenals Pre-U, het pre-universiteitsprogramma van de UT. Op het gebied van onderwijs vond ook een lichte aardverschuiving plaats; waar ITC als instituut en later als faculteit als kerntaak had om mensen uit ontwikkelingslanden (vaak jonge professionals) hier kennis op te laten doen, is er met de komst van Spatial Engineering in 2018 een meer ‘klassieke’ master aan het aanbod toegevoegd. ‘Ik hoop dat de verhuizing helpt in de behoefte om nog meer samenwerking te zoeken met andere faculteiten. Hoewel dat al gebeurt, vind ik dat we daar als universiteit nog een verbeterslag in kunnen maken’, besluit Van der Meer. ‘We zitten na jaren van geduld nu eerste rang op de campus. Dat is bijzonder.’

Foto: ITC'ers in het nieuwe gebouw op de campus.